Ngôi nhà gỗ ba gian nằm khuất sâu trong ngõ 102 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Lê Lợi, thành phố Bắc Giang. Nhà được thiết kế vững chãi với 24 cột trụ gỗ bóng loáng, đường kính mỗi cột khoảng 30 cm. Phần mộc phía trong nhà được chạm trổ hoa văn hình đầu rồng...

Cả phần cột lẫn phần khung nhà đều hiện lên một màu đỏ thẫm, khắp không gian ngôi nhà mùi hương gỗ lan tỏa.

Theo ông Khổng Trọng Bình, chủ nhân ngôi nhà, đầu năm 2011, khi ông đang tìm hiểu mua ngôi nhà bằng gỗ để về làm nhà thờ thì nhận được lời giới thiệu của người bạn. Người này có một ngôi nhà ba gian bằng gỗ mua ở Hà Tĩnh, khi mang về dựng thì thấy không phù hợp với diện tích đất nên đã bán lại cho ông Bình.

Ông Bình đã bỏ ra 350 triệu đồng mua ngôi nhà và được giới thiệu toàn bộ ngôi nhà ba gian này bằng lim có niên đại hàng trăm năm tuổi. Sau đó ông thuê 20 thợ mộc giỏi nhất đất Bắc Giang miệt mài dùng lá chuối khô và bàn chải đánh răng lau chùi sạch sẽ để dựng nhà.

Quá trình đẽo đục, nhóm thợ phát hiện đây không phải gỗ lim mà là gỗ sưa đỏ vì càng lau chùi thì những vân gỗ nổi lên như vân đá, rắn chắc và chuyển sang màu đỏ. Do còn hoài nghi, nhóm thợ cưa một mẩu nhỏ để đốt. Mẩu gỗ bốc cháy nhưng không thành than mà thành tàn tro màu trắng như bông và bốc lên một mùi thơm đặc trưng như trầm.

Nhẹ nhàng mở những cánh cửa chính rồi xoa tay vào cột gỗ trước hiên, ông Bình vui vẻ chia sẻ, từ khi dựng xong nhà đến nay, ngày nào ông cũng lau chùi, vệ sinh những cột này. Theo thời gian, vân gỗ nổi lên như những tầng mây. Nhiều người tò mò tìm đến nhà ông Bình để tận mắt chứng kiến, và câu chuyện về ngôi nhà được làm bằng gỗ sưa đỏ được đồn thổi khắp nơi.

Nhiều thợ chuyên về gỗ ở Đồng Kỵ, Bắc Ninh cũng về xem và trả giá ngôi nhà lên tới 50-70 tỷ đồng. "Gần đây nhất, có một người đến xem và hỏi mua cho một người Trung Quốc nhưng tôi từ chối và thậm chí không muốn cho những người này vào xem nhà", ông Bình cho biết.

Là người bán hàng nội thất gỗ hơn 30 năm, chính ông Bình cũng không thể nhận biết căn nhà này có phải là gỗ sưa hay không. Theo kinh nghiệm, ông coi đây là thứ gỗ quý vì từ trước đến nay chưa bao giờ thấy loại gỗ nào chắc chắn, nhẵn bóng, tỏa ra hương thơm và vân gỗ kỳ ảo như thế.

"Dù ngôi nhà có giá trị 70 hay hàng trăm tỷ đồng thì tôi cũng không bán bởi lẽ đây là ngôi nhà dựng lên để thờ cúng tổ tiên, là nét tinh hoa văn hóa của dân tộc, để lưu giữ lại cho con cháu sau này", ông giải thích.

Trao đổi với VnExpress.net, ông Nguyễn Văn Phong, nhà nghiên cứu Hán Nôm, Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh Bắc Giang, cho rằng căn cứ vào hoa văn, họa tiết chạm khắc của ngôi nhà thì có thể khẳng định đây là nét kiến trúc đặc trưng của cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20. Những chữ nho khắc trên nóc nhà cho thấy nhà được cất năm Kỷ Mùi 1919.

Ông Phong cho hay, gỗ sưa cũng như các loại gỗ khác dùng để đóng đồ, nhất là đồ thờ cúng, chứ chưa thấy nhà làm bằng gỗ sưa. "Thời gian trước loại gỗ này từng được người Trung Quốc mua với giá cao ngất ngưởng hàng tỷ đồng một mét khối. Tôi nghĩ giá trị thực của nó không đến mức như vậy, đó chỉ là chiêu buôn bán", ông Phong chia sẻ.